Skip to Content
👋 欢迎来到考研学堂! 了解详情
线性代数第二章 矩阵6. 两种基本矩阵方程

六、两种基本矩阵方程

两种基本形式的矩阵方程:

(I) \(AX = B\)
(II) \(XA = B\)

这里要求 \(A\) 是行列式不为0的 \(n\) 阶矩阵,这样可使得这两个方程的解都是存在并且唯一的。

解法一 初等变换法

(I) \(AX = B\)

\(A\)\(B\) 并列作矩阵 \((A|B)\),对它作初等行变换是矩阵方程的同解变换,于是得到求解初等变换法:对 \((A|B)\) 作初等行变换使得 \(A\) 变为单位矩阵,此时 \(B\) 随之变为解 \(X\)

\[(\boldsymbol{A} \mid \boldsymbol{B}) \rightarrow (\boldsymbol{E} \mid \boldsymbol{X})\]

(II) \(XA = B\)

对两边转置化为(I)的形式:\(A^{\mathrm{T}}X^{\mathrm{T}} = B^{\mathrm{T}}\),再用初等变换法求出 \(X^{\mathrm{T}}\),转置得 \(X\)

\[\left(\boldsymbol{A}^{\mathrm{T}} \mid \boldsymbol{B}^{\mathrm{T}}\right) \rightarrow \left(\boldsymbol{E} \mid \boldsymbol{X}^{\mathrm{T}}\right)\]

解法二 逆矩阵法

\(A\) 的行列式不为0即 \(A\) 可逆,于是:

  • (I) \(AX = B\) 的解为 \(X = A^{-1}B\)
  • (II) \(XA = B\) 的解为 \(X = BA^{-1}\)

注记

注1 矩阵方程是历年考题中常见的题型,但是真题中的矩阵方程一般比较复杂,要用恒等变形转化为这两种基本矩阵方程,再用初等变换法求解。

有的题中没有给出矩阵方程,但是也可利用条件建立矩阵方程来求矩阵,或解决其他问题。常见的是由特征向量求矩阵。

注2 解法二容易理解和记忆,但是计算量比解法一大,计算量在考场是至关重要的,因此建议大家多用初等变换法。


练习题

例题1

设矩阵 \(A = \begin{pmatrix} 1 & 2 \\ 3 & 4 \end{pmatrix}\)\(B = \begin{pmatrix} 5 & 6 \\ 7 & 8 \end{pmatrix}\),求解矩阵方程 \(AX = B\)

题目解答 首先验证 \(A\) 可逆:\(\det(A) = 1 \times 4 - 2 \times 3 = -2 \neq 0\),因此 \(A\) 可逆。
使用初等变换法:构造增广矩阵 \((A \mid B)\) 并作初等行变换:

\[\left(\begin{array}{cc|cc} 1 & 2 & 5 & 6 \\ 3 & 4 & 7 & 8 \end{array}\right) \xrightarrow{R_2 - 3R_1} \left(\begin{array}{cc|cc} 1 & 2 & 5 & 6 \\ 0 & -2 & -8 & -10 \end{array}\right) \xrightarrow{R_2 \times (-\frac{1}{2})} \left(\begin{array}{cc|cc} 1 & 2 & 5 & 6 \\ 0 & 1 & 4 & 5 \end{array}\right) \xrightarrow{R_1 - 2R_2} \left(\begin{array}{cc|cc} 1 & 0 & -3 & -4 \\ 0 & 1 & 4 & 5 \end{array}\right)\]

因此解为 \(X = \begin{pmatrix} -3 & -4 \\ 4 & 5 \end{pmatrix}\)


例题2

设矩阵 \(A = \begin{pmatrix} 2 & 1 \\ 1 & 1 \end{pmatrix}\)\(B = \begin{pmatrix} 3 & 2 \\ 1 & 1 \end{pmatrix}\),求解矩阵方程 \(XA = B\)

题目解答 验证 \(A\) 可逆:\(\det(A) = 2 \times 1 - 1 \times 1 = 1 \neq 0\)
使用初等变换法:对方程 \(XA = B\) 两边转置得 \(A^{\mathrm{T}}X^{\mathrm{T}} = B^{\mathrm{T}}\),其中

\[A^{\mathrm{T}} = \begin{pmatrix} 2 & 1 \\ 1 & 1 \end{pmatrix}, \quad B^{\mathrm{T}} = \begin{pmatrix} 3 & 1 \\ 2 & 1 \end{pmatrix}.\]

构造增广矩阵 \((A^{\mathrm{T}} \mid B^{\mathrm{T}})\) 并作初等行变换:

\[\left(\begin{array}{cc|cc} 2 & 1 & 3 & 1 \\ 1 & 1 & 2 & 1 \end{array}\right) \xrightarrow{R_1 \leftrightarrow R_2} \left(\begin{array}{cc|cc} 1 & 1 & 2 & 1 \\ 2 & 1 & 3 & 1 \end{array}\right) \xrightarrow{R_2 - 2R_1} \left(\begin{array}{cc|cc} 1 & 1 & 2 & 1 \\ 0 & -1 & -1 & -1 \end{array}\right) \xrightarrow{R_2 \times (-1)} \left(\begin{array}{cc|cc} 1 & 1 & 2 & 1 \\ 0 & 1 & 1 & 1 \end{array}\right) \xrightarrow{R_1 - R_2} \left(\begin{array}{cc|cc} 1 & 0 & 1 & 0 \\ 0 & 1 & 1 & 1 \end{array}\right)\]

因此 \(X^{\mathrm{T}} = \begin{pmatrix} 1 & 0 \\ 1 & 1 \end{pmatrix}\),转置得 \(X = \begin{pmatrix} 1 & 1 \\ 0 & 1 \end{pmatrix}\)


例题3

设矩阵 \(A = \begin{pmatrix} 1 & 0 & 2 \\ 0 & 1 & 1 \\ 1 & 1 & 0 \end{pmatrix}\)\(B = \begin{pmatrix} 2 & 1 \\ 1 & 0 \\ 0 & 1 \end{pmatrix}\),用逆矩阵法求解 \(AX = B\)

题目解答 验证 \(A\) 可逆:\(\det(A) = 1 \cdot (1 \cdot 0 - 1 \cdot 1) - 0 + 2 \cdot (0 \cdot 1 - 1 \cdot 1) = -1 - 2 = -3 \neq 0\)
计算 \(A^{-1}\)(使用伴随矩阵法或初等变换):

\[A^{-1} = \frac{1}{-3} \begin{pmatrix} -1 & 2 & -2 \\ 1 & -2 & 1 \\ 1 & -1 & 1 \end{pmatrix} = \begin{pmatrix} \frac{1}{3} & -\frac{2}{3} & \frac{2}{3} \\ -\frac{1}{3} & \frac{2}{3} & -\frac{1}{3} \\ -\frac{1}{3} & \frac{1}{3} & -\frac{1}{3} \end{pmatrix}.\]

\(X = A^{-1}B = \begin{pmatrix} \frac{1}{3} & -\frac{2}{3} & \frac{2}{3} \\ -\frac{1}{3} & \frac{2}{3} & -\frac{1}{3} \\ -\frac{1}{3} & \frac{1}{3} & -\frac{1}{3} \end{pmatrix} \begin{pmatrix} 2 & 1 \\ 1 & 0 \\ 0 & 1 \end{pmatrix} = \begin{pmatrix} 0 & 1 \\ 0 & -\frac{2}{3} \\ -\frac{1}{3} & -\frac{2}{3} \end{pmatrix}\)


例题4

已知矩阵 \(A = \begin{pmatrix} 1 & 2 \\ 0 & 1 \end{pmatrix}\)\(B = \begin{pmatrix} 2 & 1 \\ 1 & 1 \end{pmatrix}\),若矩阵 \(X\) 满足 \(AX = X + B\),求 \(X\)

题目解答 将方程恒等变形为 \(AX - X = B\),即 \((A - E)X = B\),其中 \(E\) 为单位矩阵:

\[A - E = \begin{pmatrix} 0 & 2 \\ 0 & 0 \end{pmatrix}.\]

\(\det(A - E) = 0\),不可直接使用基本矩阵方程解法。需进一步变形:
原方程 \(AX = X + B\) 可写为 \(AX - X = B\),即 \((A - E)X = B\)
由于 \(A - E\) 不可逆,考虑将方程改写为 \(X = A^{-1}(X + B)\) 或其他形式,但本题中 \(A - E\) 奇异,说明需用其他方法(如解线性方程组)。
实际上,设 \(X = \begin{pmatrix} x_{11} & x_{12} \\ x_{21} & x_{22} \end{pmatrix}\),代入得:

\[\begin{pmatrix} 1 & 2 \\ 0 & 1 \end{pmatrix} \begin{pmatrix} x_{11} & x_{12} \\ x_{21} & x_{22} \end{pmatrix} = \begin{pmatrix} x_{11} & x_{12} \\ x_{21} & x_{22} \end{pmatrix} + \begin{pmatrix} 2 & 1 \\ 1 & 1 \end{pmatrix}.\]

计算并比较元素得方程组:

\[\begin{cases} x_{11} + 2x_{21} = x_{11} + 2 \\ x_{12} + 2x_{22} = x_{12} + 1 \\ x_{21} = x_{21} + 1 \\ x_{22} = x_{22} + 1 \end{cases}\]

后两个方程矛盾,因此无解。本题意在展示需先恒等变形为基本形式,并注意系数矩阵的可逆性。


例题5

\(A\)\(n\) 阶可逆矩阵,\(B\)\(n \times m\) 矩阵,比较用初等变换法和逆矩阵法解 \(AX = B\) 的计算量,并说明在考试中推荐使用哪种方法。

题目解答

  • 逆矩阵法:需计算 \(A^{-1}\)(通常需要 \(O(n^3)\) 次运算),再计算 \(A^{-1}B\)(需要 \(O(n^2m)\) 次运算)。总计算量约为 \(O(n^3 + n^2m)\)
  • 初等变换法:直接对增广矩阵 \((A \mid B)\) 作初等行变换化 \(A\) 为单位矩阵,计算量约为 \(O(n^3 + n^2m)\),但常数因子更小,且无需存储逆矩阵。

在考试中,初等变换法更直接、不易出错,且计算量通常更小,因此推荐使用初等变换法。

Last updated on