Skip to Content
👋 欢迎来到考研学堂! 了解详情
数学基础(通用)NEW高等数学第二章 一元函数微分学二、导数与微分的计算一、导数的计算

一、导数的计算

1. 基本初等函数的导数公式

(1) (C)=0(C)' = 0

(2) (xα)=αxα1(x^{\alpha})' = \alpha x^{\alpha - 1}

(3) (ax)=axlna(a^x)' = a^x \ln a

(4) (ex)=ex(\mathrm{e}^x)' = \mathrm{e}^x

(5) (logax)=1xlna(\log_a x)' = \frac{1}{x \ln a}

(6) (lnx)=1x(\ln |x|)' = \frac{1}{x}

(7) (sinx)=cosx(\sin x)' = \cos x

(8) (cosx)=sinx(\cos x)' = -\sin x

(9) (tanx)=sec2x(\tan x)' = \sec^2 x

(10) (cotx)=csc2x(\cot x)' = -\csc^2 x

(11) (secx)=secxtanx(\sec x)' = \sec x \tan x

(12) (cscx)=cscxcotx(\csc x)' = -\csc x \cot x

(13) (arcsinx)=11x2(\arcsin x)' = \frac{1}{\sqrt{1 - x^2}}

(14) (arccosx)=11x2(\arccos x)' = -\frac{1}{\sqrt{1 - x^2}}

(15) (arctanx)=11+x2(\arctan x)' = \frac{1}{1 + x^2}

(16) (arccotx)=11+x2(\operatorname{arccot} x)' = -\frac{1}{1 + x^2}.


2. 四则运算求导法则

u(x),v(x)u(x), v(x)xx 处可导,则

(1) [u(x)±v(x)]=u(x)±v(x)[u(x) \pm v(x)]' = u'(x) \pm v'(x).

(2) [u(x)v(x)]=u(x)v(x)+u(x)v(x)[u(x)v(x)]' = u'(x)v(x) + u(x)v'(x).

(3) [u(x)v(x)]=u(x)v(x)u(x)v(x)v2(x)(v(x)0)\left[\frac{u(x)}{v(x)}\right]' = \frac{u'(x)v(x) - u(x)v'(x)}{v^2(x)} (v(x) \neq 0).

【注】 (1) 和差、乘法的求导公式可推广到有限项的情形:

[u1(x)±u2(x)±±un(x)]=u1(x)±u2(x)±±un(x).[u_1(x) \pm u_2(x) \pm \cdots \pm u_n(x)]' = u_1'(x) \pm u_2'(x) \pm \cdots \pm u_n'(x). [u1(x)u2(x)un(x)]=u1(x)u2(x)un(x)+u1(x)u2(x)un(x)+[u_1(x)u_2(x) \cdots u_n(x)]' = u_1'(x)u_2(x) \cdots u_n(x) + u_1(x)u_2'(x) \cdots u_n(x) + \cdots

+u1(x)u2(x)un(x).(2) [Cu(x)]=Cu(x), 其中 C 为常数.(3) [un(x)]=nun1(x)u(x).\begin{aligned} &+u_1(x)u_2(x) \cdots u_n'(x). \\ &\text{(2) } \left[Cu(x)\right]' = Cu'(x), \text{ 其中 } C \text{ 为常数.} \\ &\text{(3) } \left[u^n(x)\right]' = nu^{n-1}(x)u'(x). \end{aligned}


例 1 求下列函数的导数

(1) f(x)=xx2ex+3xx2.(2) y=sinx+cosxsinxcosx.(3) y=xtanxlnx.\begin{aligned} &\text{(1) } f(x) = \frac{\sqrt{x} - x^2 \mathrm{e}^x + 3x}{x^2}. \\ &\text{(2) } y = \frac{\sin x + \cos x}{\sin x - \cos x}. \\ &\text{(3) } y = x \tan x \ln x. \end{aligned}

【解】

(1) 化简得 f(x)=x32ex+3x, 则 f(x)=32x52ex3x2.(2) y=(sinx+cosx)(sinxcosx)(sinx+cosx)(sinxcosx)(sinxcosx)2=(sinxcosx)2(sinx+cosx)2(sinxcosx)2=2(sinxcosx)2.(3) y=xtanxlnx+x(tanx)lnx+xtanx(lnx)=tanxlnx+xsec2xlnx+tanx.\begin{aligned} &\text{(1) 化简得 } f(x) = x^{-\frac{3}{2}} - \mathrm{e}^x + \frac{3}{x}, \text{ 则 } f'(x) = -\frac{3}{2} x^{-\frac{5}{2}} - \mathrm{e}^x - \frac{3}{x^2}. \\ &\text{(2) } y' = \frac{(\sin x + \cos x)' (\sin x - \cos x) - (\sin x + \cos x) (\sin x - \cos x)'}{(\sin x - \cos x)^2} \\ &\quad \quad = \frac{-(\sin x - \cos x)^2 - (\sin x + \cos x)^2}{(\sin x - \cos x)^2} = -\frac{2}{(\sin x - \cos x)^2}. \\ &\text{(3) } y' = x' \tan x \ln x + x (\tan x)' \ln x + x \tan x (\ln x)' \\ &\quad \quad = \tan x \ln x + x \sec^2 x \ln x + \tan x. \end{aligned}


例 2

f(x)=(x1)(x2)(x50)f(x) = (x-1)(x-2) \cdots (x-50),则 f(1)=f'(1) = \underline{\quad\quad\quad}.

【解】

方法一 利用乘法求导法则,得

f(x)=(x2)(x50)+(x1)(x3)(x50)++(x1)(x2)(x49)f'(x) = (x-2) \cdots (x-50) + (x-1)(x-3) \cdots (x-50) + \cdots + (x-1)(x-2) \cdots (x-49)

f(1)=(1)(2)(49)=49!f'(1) = (-1)(-2)\cdots(-49) = -49!.

因求一点的导数,也可将 f(x)=(x1)[(x2)(x50)]f(x) = (x-1)[(x-2) \cdots (x-50)],则 f(x)=(x2)(x50)+(x1)[(x2)(x50)]f'(x) = (x-2) \cdots (x-50) + (x-1)[(x-2) \cdots (x-50)]', 代入 x=1x = 1,得 f(1)=49!f'(1) = -49!.

方法二 利用导数定义,得

f(1)=limx1f(x)f(1)x1=limx1(x1)(x2)(x50)x1=limx1(x2)(x50)=49!.\begin{aligned} f'(1) &= \lim_{x \to 1} \frac{f(x) - f(1)}{x-1} = \lim_{x \to 1} \frac{(x-1)(x-2) \cdots (x-50)}{x-1} \\ &= \lim_{x \to 1} (x-2) \cdots (x-50) = -49!. \end{aligned}


例 3 (2006,数二)设函数 g(x)g(x) 可微,h(x)=e1+g(x)h(x) = \mathrm{e}^{1+g(x)}, h(1)=1h'(1) = 1, g(1)=2g'(1) = 2,则 g(1)g(1) 等于

(A) ln31\ln 3 - 1.

(B) ln31-\ln 3 - 1.

(C) ln21-\ln 2 - 1.

(D) ln21\ln 2 - 1.

【解】

h(x)=[e1+g(x)]=e1+g(x)[1+g(x)]=e1+g(x)g(x)h'(x) = \left[\mathrm{e}^{1+g(x)}\right]' = \mathrm{e}^{1+g(x)} \cdot \left[1+g(x)\right]' = \mathrm{e}^{1+g(x)} \cdot g'(x), 则 h(1)=e1+g(1)g(1)h'(1) = \mathrm{e}^{1+g(1)} \cdot g'(1),又 h(1)=1h'(1) = 1, g(1)=2g'(1) = 2.

于是有 1=e1+g(1)21 = \mathrm{e}^{1+g(1)} \cdot 2, 即 e1+g(1)=12\mathrm{e}^{1+g(1)} = \frac{1}{2}, 因而 1+g(1)=ln12=ln21 + g(1) = \ln \frac{1}{2} = -\ln 2, 所以 g(1)=ln21g(1) = -\ln 2 - 1. 故应选 (C).


例 4f(x)=1+x3+ex+arcsinx1+1+x2f(x) = \sqrt{1+x^3} + \mathrm{e}^x + \arcsin \frac{x}{1+\sqrt{1+x^2}}, 则 f(0)=f'(0) = \underline{\quad\quad\quad}.

【解】 局部利用导数的定义

f(0)=(1+x3)x=0+(ex)x=0+limx0arcsinx1+1+x2x=0+1+12=32.\begin{aligned} f'(0) &= \left. (\sqrt{1+x^3})' \right|_{x=0} + \left. (\mathrm{e}^x)' \right|_{x=0} + \lim_{x \to 0} \frac{\arcsin \frac{x}{1+\sqrt{1+x^2}}}{x} \\ &= 0 + 1 + \frac{1}{2} = \frac{3}{2}. \end{aligned}

【评注】 若利用求导法则去求, 则运算较复杂.


3. 复合函数的求导法则

u=φ(x)u = φ(x) 在点 xx 可导,而 y=f(u)y = f(u) 在对应点 u=φ(x)u = φ(x) 可导,则复合函数 y=f[φ(x)]y = f[φ(x)] 在点 xx 可导,并且

(f[φ(x)])=f(u)φ(x)=f[φ(x)]φ(x)(f[φ(x)])' = f'(u)φ'(x) = f'[φ(x)]φ'(x),

dydx=dydududx.\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}u} \cdot \frac{\mathrm{d}u}{\mathrm{d}x}.

复合函数对自变量的导数等于复合函数对中间变量的导数乘以中间变量对自变量的导数——链式法则。

【注】

(1) 复合函数求导的链式法则可推广至多个函数复合的情形:

例如 y=f(u),u=g(v),v=φ(x)y = f(u), u = g(v), v = φ(x) 复合而成的函数 y=f[g(φ(x))]y = f[g(φ(x))] 的导数为

dydx=dydududvdvdx=f(u)g(v)φ(x)=f[g(φ(x))]g[φ(x)]φ(x).\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}u} \cdot \frac{\mathrm{d}u}{\mathrm{d}v} \cdot \frac{\mathrm{d}v}{\mathrm{d}x} = f'(u) \cdot g'(v) \cdot φ'(x) = f'[g(φ(x))]g'[φ(x)] \cdot φ'(x).

(2) 复合函数求导数,首先要分清函数的复合层次,按照由外层到内层逐层求导数相乘进行求导,注意不要漏层,特别是不要漏下最内层的导数。同时也不要重复求某层导数。


例 5

求下列函数的导数

(1) y=arcsinx2.y = \arcsin \frac{x}{2}.

(2) y=ecos21x.y = \mathrm{e}^{\cos^2 \frac{1}{x}}.

(3) y=ln(x+x2+1).y = \ln \left( x + \sqrt{x^2 + 1} \right).

【解】

(1)

dydx=11(x2)2(x2)=24x212=14x2.\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = \frac{1}{\sqrt{1 - \left(\frac{x}{2}\right)^2}} \cdot \left(\frac{x}{2}\right)' = \frac{2}{\sqrt{4 - x^2}} \cdot \frac{1}{2} = \frac{1}{\sqrt{4 - x^2}}.

(2)

y=ecos21x(cos21x)=2ecos21xcos1x(cos1x)=2ecos21xcos1x(sin1x)(1x)=2ecos21xcos1x(sin1x)(1x2)=1x2sin2xecos21x.\begin{aligned} y' &= \mathrm{e}^{\cos^2 \frac{1}{x}} \cdot \left(\cos^2 \frac{1}{x}\right)' = 2 \mathrm{e}^{\cos^2 \frac{1}{x}} \cdot \cos \frac{1}{x} \cdot \left(\cos \frac{1}{x}\right)' \\ &= 2 \mathrm{e}^{\cos^2 \frac{1}{x}} \cdot \cos \frac{1}{x} \cdot \left(-\sin \frac{1}{x}\right) \cdot \left(\frac{1}{x}\right)' \\ &= 2 \mathrm{e}^{\cos^2 \frac{1}{x}} \cdot \cos \frac{1}{x} \cdot \left(-\sin \frac{1}{x}\right) \left(-\frac{1}{x^2}\right) \\ &= \frac{1}{x^2} \cdot \sin \frac{2}{x} \cdot \mathrm{e}^{\cos^2 \frac{1}{x}}. \end{aligned}

(3)

dydx=1x+x2+1(x+x2+1)=1x+x2+1(1+2x2x2+1)=1x2+1.\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = \frac{1}{x + \sqrt{x^2 + 1}} \left( x + \sqrt{x^2 + 1} \right)' = \frac{1}{x + \sqrt{x^2 + 1}} \left( 1 + \frac{2x}{2\sqrt{x^2 + 1}} \right) = \frac{1}{\sqrt{x^2 + 1}}.

例 6

已知

y=f(3x23x+2),f(x)=arctan(x2)y = f\left(\frac{3x-2}{3x+2}\right), \quad f'(x) = \arctan(x^2)

dydxx=0=\left.\frac{dy}{dx}\right|_{x=0} = \underline{\quad\quad\quad}

【解】

dydx=f(3x23x+2)(3x23x+2)\frac{dy}{dx} = f'\left(\frac{3x-2}{3x+2}\right) \cdot \left(\frac{3x-2}{3x+2}\right)' =f(3x23x+2)3(3x+2)(3x2)×3(3x+2)2= f'\left(\frac{3x-2}{3x+2}\right) \cdot \frac{3(3x+2) - (3x-2)\times3}{(3x+2)^2}

第一步:

3(3x+2)3(3x2)=9x+69x+6=123(3x+2) - 3(3x-2) = 9x + 6 - 9x + 6 = 12 (3x23x+2)=12(3x+2)2\left(\frac{3x-2}{3x+2}\right)' = \frac{12}{(3x+2)^2} dydx=f(3x23x+2)×12(3x+2)2\frac{dy}{dx} = f'\left(\frac{3x-2}{3x+2}\right) \times \frac{12}{(3x+2)^2}

x=0x=0:

3(0)23(0)+2=22=1\frac{3(0)-2}{3(0)+2} = \frac{-2}{2} = -1
  • 需要 f(1)f'(-1).
  • 已知 f(x)=arctan(x2)f'(x) = \arctan(x^2), 因此
f(1)=arctan((1)2)=arctan(1)=π4f'(-1) = \arctan((-1)^2) = \arctan(1) = \frac{\pi}{4}
  • x=0x=0 时,(3x+2)2=4(3x+2)^2 = 4

因此:

dydxx=0=π4×124=π4×3=3π4\left.\frac{dy}{dx}\right|_{x=0} = \frac{\pi}{4} \times \frac{12}{4} = \frac{\pi}{4} \times 3 = \frac{3\pi}{4}

所以答案为:

3π4\boxed{\frac{3\pi}{4}}

例 7f(x)f(x) 可导,求下列函数的导数

(1) y=f(ex+x2)y = f(e^x + x^2).

(2) y=f(lnx)ef(x)y = f(\ln x)e^{f(x)}.

【解】

(1) dydx=f(ex+x2)(ex+x2)=(ex+2x)f(ex+x2)\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = f'(e^x + x^2) \cdot (e^x + x^2)' = (e^x + 2x)f'(e^x + x^2).

(2) dydx=[f(lnx)]ef(x)+f(lnx)[ef(x)]\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = [f(\ln x)]' e^{f(x)} + f(\ln x) \cdot [e^{f(x)}]'

=f(lnx)1xef(x)+f(lnx)ef(x)f(x)= f'(\ln x) \cdot \frac{1}{x} e^{f(x)} + f(\ln x)e^{f(x)}f'(x).

【评注】 要注意 [f(lnx)][f(\ln x)]'f(lnx)f'(\ln x) 的区别:

[f(lnx)][f(\ln x)]'f(u)f(u)u=lnxu = \ln x 先复合为 f(lnx)f(\ln x),后对自变量 xx 求导,而 f(lnx)f'(\ln x)f(u)f(u) 先对 uu 求导得 f(u)f'(u),再和 u=lnxu = \ln x 复合。

二者不是一回事,它们的关系为:[f(lnx)]=f(lnx)1x[f(\ln x)]' = f'(\ln x) \cdot \frac{1}{x}.


例 8f(u)f(u) 可导,y=f(sin2x)+f(cos2x)y = f(\sin^2 x) + f(\cos^2 x),则

dydxx=π4=\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x}\Bigg|_{x=\frac{\pi}{4}} = \underline{\quad\quad\quad}

【解】 dydx=f(sin2x)(sin2x)+f(cos2x)(cos2x)\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = f'(\sin^2 x) \cdot (\sin^2 x)' + f'(\cos^2 x) \cdot (\cos^2 x)'

=f(sin2x)2sinxcosx+f(cos2x)(2cosxsinx)= f'(\sin^2 x)2\sin x \cos x + f'(\cos^2 x)(-2\cos x \sin x)

=f(sin2x)sin2xf(cos2x)sin2x= f'(\sin^2 x) \cdot \sin 2x - f'(\cos^2 x) \cdot \sin 2x,

dydxx=π4=f(sin2π4)sinπ2f(cos2π4)sinπ2=f(12)f(12)=0\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x}\Bigg|_{x=\frac{\pi}{4}} = f'\left(\sin^2 \frac{\pi}{4}\right) \sin \frac{\pi}{2} - f'\left(\cos^2 \frac{\pi}{4}\right) \sin \frac{\pi}{2} = f'\left(\frac{1}{2}\right) - f'\left(\frac{1}{2}\right) = 0.

故应填 0.


例 9 (2004,数四) 设

y=arctanexlne2xe2x+1y = \arctan e^x - \ln \sqrt{\frac{e^{2x}}{e^{2x} + 1}}

dydxx=1=\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x}\Bigg|_{x=1} = \underline{\quad\quad\quad}

【解】 将函数化简为 y=arctanex12lne2x+12ln(e2x+1)y = \arctan e^x - \frac{1}{2} \ln e^{2x} + \frac{1}{2} \ln (e^{2x} + 1)

=arctanexx+12ln(e2x+1)= \arctan e^x - x + \frac{1}{2} \ln (e^{2x} + 1),

dydx=ex1+e2x1+122e2x1+e2x=ex11+e2x\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = \frac{e^x}{1 + e^{2x}} - 1 + \frac{1}{2} \frac{2e^{2x}}{1 + e^{2x}} = \frac{e^x - 1}{1 + e^{2x}},

从而 dydxx=1=e11+e2\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x}\Bigg|_{x=1} = \frac{e - 1}{1 + e^2}.


例 10 (2011,数三) 设 f(x)=limt0x(1+3t)xtf(x) = \lim_{t \to 0} x(1 + 3t)^{\frac{x}{t}},则 f(x)=f'(x) = .

【解】 f(x)=limt0x(1+3t)xt=xlimt0[(1+3t)13t]3x=xe3xf(x) = \lim_{t \to 0} x(1 + 3t)^{\frac{x}{t}} = x \lim_{t \to 0} \left[(1 + 3t)^{\frac{1}{3t}}\right]^{3x} = x e^{3x},

f(x)=(xe3x)=e3x+3xe3x=(1+3x)e3xf'(x) = (xe^{3x})' = e^{3x} + 3xe^{3x} = (1 + 3x)e^{3x}.


例 11 (2021, 数三) 若 y=cosexy = \cos e^{-\sqrt{x}},则 dydxx=1=______\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \Big|_{x=1} = \_\_\_\_\_\_.

【解】

dydx=(sinex)(ex)=(sinex)ex(12x)\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = (-\sin e^{-\sqrt{x}}) \cdot (e^{-\sqrt{x}})' = (-\sin e^{-\sqrt{x}}) \cdot e^{-\sqrt{x}} \cdot \left(-\frac{1}{2\sqrt{x}}\right) =12xexsinex= \frac{1}{2\sqrt{x}} e^{-\sqrt{x}} \cdot \sin e^{-\sqrt{x}}

dydxx=1=12e1sine1=12esin1e.\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \Big|_{x=1} = \frac{1}{2} e^{-1} \sin e^{-1} = \frac{1}{2e} \sin \frac{1}{e}.

例 12 (2012, 数三) 设函数 f(x)={lnx,x1,2x1,x<1,f(x) = \begin{cases} \ln \sqrt{x}, & x \geqslant 1, \\ 2x - 1, & x < 1, \end{cases}y=f[f(x)]y = f[f(x)],则 dydxx=e=______\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \Big|_{x=e} = \_\_\_\_\_\_.

【解】由复合函数求导法则知 dydx=f[f(x)]f(x)\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = f'[f(x)] f'(x),又 f(e)=lne=12lne=12f(e) = \ln \sqrt{e} = \frac{1}{2} \ln e = \frac{1}{2},则

dydxx=e=f[f(e)]f(e)=f(12)f(e),\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \Big|_{x=e} = f'[f(e)] \cdot f'(e) = f'\left(\frac{1}{2}\right) f'(e),

f(12)=(2x1)x=12=2,f(e)=(lnx)x=e=12e,f'\left(\frac{1}{2}\right) = (2x - 1)' \Big|_{x=\frac{1}{2}} = 2, \quad f'(e) = (\ln \sqrt{x})' \Big|_{x=e} = \frac{1}{2e},

所以,

dydxx=e=212e=1e.\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \Big|_{x=e} = 2 \cdot \frac{1}{2e} = \frac{1}{e}.

【评注】本题也可以求出 f[f(x)]f[f(x)] 再求导,但计算较烦琐.


4. 反函数求导法则

设函数 y=f(x)y = f(x) 在区间 II 内单调、可导,且 f(x)0f'(x) \neq 0,则其反函数 x=φ(y)x = \varphi(y) 在对应的区间内可导,并且

dxdy=1dydx,即 φ(y)=1f(x).\frac{\mathrm{d}x}{\mathrm{d}y} = \frac{1}{\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x}}, \quad \text{即 } \varphi'(y) = \frac{1}{f'(x)}.

即:互为反函数的导数互为倒数.


例 13 证明:

(1) (arcsinx)=11x2(1<x<1)(\arcsin x)' = \frac{1}{\sqrt{1-x^2}} \quad (-1 < x < 1).

(2) (arctanx)=11+x2(\arctan x)' = \frac{1}{1+x^2}.

【证】

(1) y=arcsinx(1<x<1)y = \arcsin x (-1 < x < 1) 的反函数为 x=siny(π2<y<π2)x = \sin y \left( -\frac{\pi}{2} < y < \frac{\pi}{2} \right),由反函数求导法则得

(arcsinx)=1(siny)=1cosy=11sin2y=11x2,(\arcsin x)' = \frac{1}{(\sin y)'} = \frac{1}{\cos y} = \frac{1}{\sqrt{1-\sin^2 y}} = \frac{1}{\sqrt{1-x^2}},

(arcsinx)=11x2(1<x<1)(\arcsin x)' = \frac{1}{\sqrt{1-x^2}} \quad (-1 < x < 1).

(2) y=arctanxy = \arctan x 的反函数为 x=tanyx = \tan y,由反函数求导法则得

(arctanx)=1(tany)=1sec2y=11+tan2y=11+x2.(\arctan x)' = \frac{1}{(\tan y)'} = \frac{1}{\sec^2 y} = \frac{1}{1+\tan^2 y} = \frac{1}{1+x^2}.

所以, (arctanx)=11+x2(\arctan x)'=\frac{1}{1+x^{2}}.

类似可证得

(arccosx)=11x2(1<x<1),(arccotx)=11+x2.\begin{aligned} (\arccos x)' & =-\frac{1}{\sqrt{1-x^{2}}}(-1<x<1), \\ (\operatorname{arccot} x)' & =-\frac{1}{1+x^{2}} . \end{aligned}

5. 隐函数求导法

y=y(x)y=y(x) 是由方程 F(x,y)=0F(x, y)=0 所确定的可导函数, 求其导数 dy dx\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}.

方程 F(x,y)=0F(x, y)=0 两边对 xx 求导数, 牢记 yyxx 的函数, 由复合函数求导法则和四则运算求导法则, 得到一个含有 dy dx\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x} 的方程, 从中解出 dy dx\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}.

【注】 (1) dy dx\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x} 也可由多元函数微分法中的隐函数求导公式

dy dx=FxFy 得到. \frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}=-\frac{F_{x}^{'}}{F{ }_{y}^{'}} \text { 得到. }

(2) dy dx\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x} 也可由 F(x,y)=0F(x, y)=0 两边微分, 得 dy=dx\mathrm{d} y=\square \mathrm{d} x, 则 \square 即为 dy dx\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}.


例 14 函数 y=y(x)y=y(x) 由方程 arctanyx=lnx2+y2\arctan \frac{y}{x}=\ln \sqrt{x^{2}+y^{2}} 所确定, 求 dy dx\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}.

【解】 原方程可化为 arctanyx=12ln(x2+y2)\arctan \frac{y}{x}=\frac{1}{2} \ln \left(x^{2}+y^{2}\right), 方程两边对 xx 求导得

11+(yx)2yxy1x2=121x2+y2(2x+2yy)\frac{1}{1+\left(\frac{y}{x}\right)^{2}} \cdot \frac{y^{\prime} \cdot x-y \cdot 1}{x^{2}}=\frac{1}{2} \cdot \frac{1}{x^{2}+y^{2}} \cdot\left(2 x+2 y \cdot y^{\prime}\right)

解得 y=x+yxyy^{\prime}=\frac{x+y}{x-y}, 即 dy dx=x+yxy\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}=\frac{x+y}{x-y}.


例 15 (1999, 数二) 设函数 y=y(x)y=y(x) 由方程 ln(x2+y)=x3y+sinx\ln \left(x^{2}+y\right)=x^{3} y+\sin x 确定, 则 dy dxx=0=\left.\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}\right|_{x=0}=

【解】x=0x=0 代入方程得 y=1y=1. 方程两边关于 xx 求导得

1x2+y(2x+dy dx)=3x2y+x3dy dx+cosx,\frac{1}{x^{2}+y}\left(2 x+\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}\right)=3 x^{2} y+x^{3} \frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}+\cos x,

解得 dy dx=2x(3x2y+cosx)(x2+y)x3(x2+y)1\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}=\frac{2 x-\left(3 x^{2} y+\cos x\right)\left(x^{2}+y\right)}{x^{3}\left(x^{2}+y\right)-1},

x=0,y=1x=0, y=1 代入上式得 dy dxx=0=1\left.\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}\right|_{x=0}=1.

【评注】

(1) 若在 dy dx\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x} 的表达式中只代入 x=0x=0dy dxx=0=y\left.\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}\right|_{x=0}=y, 这是错误的.

x=0x=0 时, yy 唯一确定, 由原方程知 y=1y=1, 故 dy dxx=0=dy dxy=1=1\left.\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}\right|_{x=0}=\left.\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x}\right|_{y=1}=1.

(2) 因求一点的导数值, 也可不用求出 dy dx\frac{\mathrm{d} y}{\mathrm{~d} x} 的表达式, 而只需在 (1) 式中代入 x=0,y=1x=0, y=1.

即可求出 dydxx=0\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \bigg|_{x=0}, 这样可简化计算,节省时间。


例 16 (2013,数二) 设函数 y=f(x)y = f(x) 由方程 cos(xy)+lnyx=1\cos(xy) + \ln y - x = 1 确定,则

limnn[f(2n)1]=.\lim_{n \to \infty} n\left[ f\left( \frac{2}{n} \right) - 1 \right] = \underline{\quad\quad\quad}.

(A) 22.

(B) 11.

(C) 1-1.

(D) 2-2.

【解】 由方程 cos(xy)+lnyx=1\cos(xy) + \ln y - x = 1 可得当 x=0x = 0 时,y=1y = 1,即 f(0)=1f(0) = 1。方程两边关于 xx 求导得

(sin(xy))(y+xdydx)+1ydydx1=0,(-\sin(xy)) \left( y + x \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \right) + \frac{1}{y} \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} - 1 = 0,

x=0x = 0, y=1y = 1 代入得 dydxx=0=1\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \bigg|_{x=0} = 1。即 f(0)=1f'(0) = 1

由导数定义可知

limn[f(2n)1]=2limnf(2n)12n=2limnf(2n)f(0)2n=2f(0)=2.\lim_{n \to \infty} \left[ f\left( \frac{2}{n} \right) - 1 \right] = 2 \lim_{n \to \infty} \frac{f\left( \frac{2}{n} \right) - 1}{\frac{2}{n}} = 2 \lim_{n \to \infty} \frac{f\left( \frac{2}{n} \right) - f(0)}{\frac{2}{n}} = 2 f'(0) = 2.

故应选 (A).


例 17 求曲线 x2+xy+y2=4x^2 + xy + y^2 = 4 在点 (2,2)(2, -2) 处的切线方程和法线方程。

【解】 方程 x2+xy+y2=4x^2 + xy + y^2 = 4 两边关于 xx 求导得

2x+y+xdydx+2ydydx=0,2x + y + x \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} + 2y \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = 0,

x=2x = 2, y=2y = -2 代入上式解得 dydx=1\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = 1,即 dydxx=2,y=2=1\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \bigg|_{x=2, y=-2} = 1

由导数的几何意义知,曲线过 (2,2)(2, -2) 点的切线斜率为 k=dydxx=2,y=2=1k = \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \bigg|_{x=2, y=-2} = 1

则切线方程为 y(2)=1(x2)y - (-2) = 1 \cdot (x - 2),即 y=x4y = x - 4

法线方程为 y(2)=1(x2)y - (-2) = -1 (x - 2),即 y=xy = -x


例 18 (2020,数三) 曲线 x+y+e2xy=0x + y + e^{2xy} = 0 在点 (0,1)(0, -1) 处的切线方程为 ______。

【解】 对方程 x+y+e2xy=0x + y + e^{2xy} = 0 两边关于 xx 求导得

1+dydx+e2xy(2y+2xdydx)=0,1 + \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} + e^{2xy} \cdot \left( 2y + 2x \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \right) = 0,

x=0x = 0, y=1y = -1 代入上式得 dydxx=0=1\left. \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \right|_{x=0} = 1

则切线斜率为 k=dydxx=0=1k = \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \bigg|_{x=0} = 1

所以曲线过 (0,1)(0, -1) 点的切线方程为 y(1)=xy - (-1) = x,即 y=x1y = x - 1


6. 对数求导法

对数求导法是将函数等式两边同时取对数,化为隐函数形式,再按照隐函数求导法求导数。

对数求导法常用于幂指数函数的求导数,以及多个因式的乘除、乘幂及开方求导数。
幂指数函数 y=f(x)g(x)y = f(x)^{g(x)} 的求导数,常用下面两种方法:

方法一:对数求导法

两边取自然对数,得:

lny=g(x)lnf(x)\ln y = g(x) \ln f(x)

对上式两边对 xx 求导,得到:

1yy=g(x)lnf(x)+g(x)f(x)f(x)\frac{1}{y} y' = g'(x) \ln f(x) + g(x) \frac{f'(x)}{f(x)}

解出 yy',并将 y=f(x)g(x)y = f(x)^{g(x)} 代入得:

y=f(x)g(x)[g(x)lnf(x)+g(x)f(x)f(x)]y' = f(x)^{g(x)} \left[ g'(x) \ln f(x) + g(x) \frac{f'(x)}{f(x)} \right]

方法二:复合函数求导法

将函数取指数变形为:

y=f(x)g(x)=eg(x)lnf(x)y = f(x)^{g(x)} = e^{g(x)\ln f(x)}

然后按照复合函数求导数即可。


例19

y=(sinx)xy = (\sin x)^x,求 dydx\frac{dy}{dx}

【解】

方法一:对数求导法

两边取自然对数,得:

lny=xlnsinx\ln y = x \ln \sin x

方程两边对 xx 求导,得到:

1ydydx=lnsinx+x1sinxcosx\frac{1}{y} \frac{dy}{dx} = \ln \sin x + x \frac{1}{\sin x} \cos x

即:

dydx=y(lnsinx+xcotx)\frac{dy}{dx} = y\left(\ln \sin x + x \cot x\right)

代回 y=(sinx)xy = (\sin x)^x,得:

dydx=(sinx)x(lnsinx+xcotx)\frac{dy}{dx} = (\sin x)^x \left(\ln \sin x + x \cot x\right)

方法二:复合函数求导法

将:

y=(sinx)x=exlnsinxy = (\sin x)^x = e^{x\ln \sin x}

则:

dydx=exlnsinx(xlnsinx)=(sinx)x(lnsinx+x1sinxcosx)\frac{dy}{dx} = e^{x\ln \sin x} \left(x \ln \sin x\right)' = (\sin x)^x \left(\ln \sin x + x \frac{1}{\sin x} \cos x\right)

即:

dydx=(sinx)x(lnsinx+xcotx)\frac{dy}{dx} = (\sin x)^x \left(\ln \sin x + x \cot x\right)

例20

y=(x1)2(x+1)(x23)(1+4x)23y = (x-1)^2 \sqrt[3]{\frac{(x+1)(x^2-3)}{(1+4x)^2}},求 dydx\frac{dy}{dx}

【解】

两边取自然对数,得:

lny=2ln(x1)+13[ln(x+1)+ln(x23)2ln(1+4x)]\ln y = 2 \ln (x-1) + \frac{1}{3} \left[ \ln(x+1) + \ln(x^2-3) - 2\ln(1+4x) \right]

方程两边对 xx 求导,得到:

1ydydx=2x1+13(1x+1+2xx2381+4x)\frac{1}{y} \frac{dy}{dx} = \frac{2}{x-1} + \frac{1}{3} \left( \frac{1}{x+1} + \frac{2x}{x^2-3} - \frac{8}{1+4x} \right)

所以:

dydx=y[2x1+13(x+1)+2x3(x23)83(1+4x)]\frac{dy}{dx} = y \left[ \frac{2}{x-1} + \frac{1}{3(x+1)} + \frac{2x}{3(x^2-3)} - \frac{8}{3(1+4x)} \right]

代回 yy 的表达式,得:

dydx=(x1)2(x+1)(x23)(1+4x)23[2x1+13(x+1)+2x3(x23)83(1+4x)]\frac{dy}{dx} = (x-1)^2 \sqrt[3]{\frac{(x+1)(x^2-3)}{(1+4x)^2}} \left[ \frac{2}{x-1} + \frac{1}{3(x+1)} + \frac{2x}{3(x^2-3)} - \frac{8}{3(1+4x)} \right]

例21

y=(lnx)xxlnxy = \frac{(\ln x)^x}{x^{\ln x}},求 dydxx=e\left.\frac{dy}{dx}\right|_{x=e}

【解】

两边取自然对数,得:

lny=xln(lnx)(lnx)2\ln y = x \ln (\ln x) - (\ln x)^2

方程两边对 xx 求导,得到:

1ydydx=ln(lnx)+x1lnx1x2(lnx)1x\frac{1}{y} \frac{dy}{dx} = \ln (\ln x) + x \cdot \frac{1}{\ln x} \cdot \frac{1}{x} - 2(\ln x) \cdot \frac{1}{x}

整理得:

dydx=y[ln(lnx)+1lnx2xlnx]\frac{dy}{dx} = y \left[ \ln(\ln x) + \frac{1}{\ln x} - \frac{2}{x} \ln x \right]

即:

dydx=(lnx)xxlnx[ln(lnx)+1lnx2xlnx]\frac{dy}{dx} = \frac{(\ln x)^x}{x^{\ln x}} \left[ \ln(\ln x) + \frac{1}{\ln x} - \frac{2}{x} \ln x \right]

代入 x=ex = e

  • lne=1\ln e = 1
  • ln(lne)=ln1=0\ln(\ln e) = \ln 1 = 0

于是:

y=(lne)eelne=1ee1=1ey = \frac{(\ln e)^e}{e^{\ln e}} = \frac{1^e}{e^1} = \frac{1}{e}

代入得:

dydxx=e=1e(0+12e)=1e(12e)=e2e2\left.\frac{dy}{dx}\right|_{x=e} = \frac{1}{e} \left( 0 + 1 - \frac{2}{e} \right) = \frac{1}{e}\left(1-\frac{2}{e}\right) = \frac{e-2}{e^2}

最终答案:

e2e2\boxed{\frac{e-2}{e^2}}

【评注】

可以不必写出完整的 dydx\frac{dy}{dx} 公式。 只需注意:

  • x=ex=e 时,y=1ey=\frac{1}{e}
  • 然后代入推导即可:
dydxx=e=1e(12e)\left.\frac{dy}{dx}\right|_{x=e} = \frac{1}{e}\left(1-\frac{2}{e}\right)

也可以将原式变形为:

y=exln(lnx)(lnx)2y = e^{x \ln (\ln x) - (\ln x)^2}

然后按复合函数求导数。


例 22 已知 yx=xy\sqrt[x]{y}=\sqrt[y]{x} 确定 yyxx 的函数,求 dydx\frac{dy}{dx}

【解】 方程 yx=xy\sqrt[x]{y}=\sqrt[y]{x} 两边取对数得 1xlny=1ylnx\frac{1}{x} \ln y=\frac{1}{y} \ln x,即 ylny=xlnxy \ln y=x \ln x
方程两边对 xx 求导得 dydxlny+y1ydydx=lnx+x1x\frac{dy}{dx} \cdot \ln y+y \cdot \frac{1}{y} \frac{dy}{dx}=\ln x+x \cdot \frac{1}{x}
解得 dydx=1+lnx1+lny\frac{dy}{dx}=\frac{1+\ln x}{1+\ln y}

【评注】 也可把方程化为 elnyx=elnxye^{\frac{\ln y}{x}}=e^{\frac{\ln x}{y}} 再求导。


7. 参数方程确定的函数求导法 (数学三不要求)

y=y(x)y=y(x) 是由参数方程 {x=φ(t),y=ϕ(t)\begin{cases} x=\varphi(t), \\ y=\phi(t) \end{cases} 所确定的函数,其中 φ(t)\varphi(t)ϕ(t)\phi(t) 都可导,且 φ(t)0\varphi'(t) \neq 0,则由复合函数和反函数求导法则可推出

dydx=dydtdxdt=ϕ(t)φ(t).\frac{dy}{dx}=\frac{\frac{dy}{dt}}{\frac{dx}{dt}}=\frac{\phi'(t)}{\varphi'(t)}.

例 23y=y(x)y=y(x) 由参数方程 {x=tln(1+t),y=t3+t2\begin{cases} x=t-\ln (1+t), \\ y=t^{3}+t^{2} \end{cases} 所确定,求 dydx\frac{dy}{dx}

【解】 由参数方程确定函数的求导公式得

dydx=(t3+t2)(tln(1+t))=3t2+2t111+t=(1+t)(3t+2)=3t2+5t+2.\frac{dy}{dx}=\frac{\left(t^{3}+t^{2}\right)'}{(t-\ln (1+t))^{\prime}}=\frac{3t^{2}+2t}{1-\frac{1}{1+t}}=(1+t)(3t+2)=3t^{2}+5t+2.

例 24 (2013,数二) 曲线 {x=arctant,y=ln1+t2\begin{cases} x=\arctan t, \\ y=\ln \sqrt{1+t^{2}} \end{cases} 上对应于 t=1t=1 的点处的法线方程为 ______。

【解】

dydx=(ln1+t2)(arctant)=1211+t22t11+t2=t,\frac{dy}{dx}=\frac{(\ln \sqrt{1+t^{2}})'}{(\arctan t)'}=\frac{\frac{1}{2} \cdot \frac{1}{1+t^{2}} \cdot 2t}{\frac{1}{1+t^{2}}}=t,

dydxt=1=1\left.\frac{dy}{dx}\right|_{t=1}=1

由题设知,曲线上对应于 t=1t=1 的点为 (π4,12ln2)\left(\frac{\pi}{4}, \frac{1}{2} \ln 2\right),法线斜率为 k=1k=-1

则曲线过 (π4,12ln2)\left(\frac{\pi}{4}, \frac{1}{2} \ln 2\right) 的法线方程为 y12ln2=1(xπ4)y-\frac{1}{2} \ln 2=-1\left(x-\frac{\pi}{4}\right),即

y+x412ln2π4=0.y+\frac{x}{4}-\frac{1}{2} \ln 2-\frac{\pi}{4}=0.

例25 曲线 {x=etsint,y=etcost\begin{cases} x = e^t \sin t, \\ y = e^t \cos t \end{cases}t=π2t = \frac{\pi}{2} 对应点处的切线方程为 ________.

【解】曲线对应 t=π2t = \frac{\pi}{2} 处的切点为 (eπ2,0)(e^{\frac{\pi}{2}}, 0)

dydx=(etcost)(etsint)=etcostetsintetsint+etcost=costsintsint+cost\frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} = \frac{(\mathrm{e}^t \cos t)'}{(\mathrm{e}^t \sin t)'} = \frac{\mathrm{e}^t \cos t - \mathrm{e}^t \sin t}{\mathrm{e}^t \sin t + \mathrm{e}^t \cos t} = \frac{\cos t - \sin t}{\sin t + \cos t}

则切线斜率为 k=dydxt=π2=cosπ2sinπ2sinπ2+cosπ2=1k = \left. \frac{\mathrm{d}y}{\mathrm{d}x} \right|_{t=\frac{\pi}{2}} = \frac{\cos \frac{\pi}{2} - \sin \frac{\pi}{2}}{\sin \frac{\pi}{2} + \cos \frac{\pi}{2}} = -1

所以,曲线在 t=π2t = \frac{\pi}{2} 对应点处的切线方程为

y0=1(xeπ2).y - 0 = -1(x - e^{\frac{\pi}{2}}).

y=x+eπ2y = -x + e^{\frac{\pi}{2}}. 故应填 y=x+eπ2y = -x + e^{\frac{\pi}{2}}.


8. 分段函数求导数

对于分段函数,求导数一般按如下步骤:

第一步 对于定义域内每个分段区间内的函数按常规求导法则求出导函数(不含分段点)。

第二步 对于每个分段点处的导数,要按导数定义或左、右导数定义进行计算,从而判断函数在分段点处是否可导及导数值。

第三步 写出最后的导数结果。

也可利用如下结论:

f(x)={g(x),xx0,h(x),x>x0.f(x) = \begin{cases} g(x), & x \leq x_0, \\ h(x), & x > x_0. \end{cases}f(x)f(x)x0x_0 处连续且 limxx0g(x)=limxx0+h(x)=A\lim_{x \to x_0^-} g'(x) = \lim_{x \to x_0^+} h'(x) = A,则 f(x0)=Af'(x_0) = A.


例 26f(x)={x1,x0,2x21,0<x1,4x3,x>1,f(x) = \begin{cases} x - 1, & x \leq 0, \\ 2x^2 - 1, & 0 < x \leq 1, \\ 4x - 3, & x > 1, \end{cases}f(x)f'(x).

【解】f(x)f(x) 为分段函数,其分段点为 x=0,x=1x = 0, x = 1

  • x<0x < 0 时,f(x)=(x1)=1f'(x) = (x - 1)' = 1
  • 0<x<10 < x < 1 时,f(x)=(2x21)=4xf'(x) = (2x^2 - 1)' = 4x
  • x>1x > 1 时,f(x)=(4x3)=4f'(x) = (4x - 3)' = 4

对于 x=0x = 0

f(0)=limx0f(x)f(0)x0=limx0x1(1)x=1,f'_-(0) = \lim_{x \to 0^-} \frac{f(x) - f(0)}{x - 0} = \lim_{x \to 0^-} \frac{x - 1 - (-1)}{x} = 1, f+(0)=limx0+f(x)f(0)x0=limx0+2x21(1)x=0,f'_+(0) = \lim_{x \to 0^+} \frac{f(x) - f(0)}{x - 0} = \lim_{x \to 0^+} \frac{2x^2 - 1 - (-1)}{x} = 0,

f(0)f+(0)f'_-(0) \neq f'_+(0),所以 f(x)f(x)x=0x = 0 点不可导。

对于 x=1x = 1

f(1)=limx1f(x)f(1)x1=limx12x211x1=limx12(x+1)=4,f'_-(1) = \lim_{x \to 1^-} \frac{f(x) - f(1)}{x - 1} = \lim_{x \to 1^-} \frac{2x^2 - 1 - 1}{x - 1} = \lim_{x \to 1^-} 2(x + 1) = 4, f+(1)=limx1+f(x)f(1)x1=limx1+4x31x1=limx1+4.f'_+(1) = \lim_{x \to 1^+} \frac{f(x) - f(1)}{x - 1} = \lim_{x \to 1^+} \frac{4x - 3 - 1}{x - 1} = \lim_{x \to 1^+} 4.

f(x)f(x)x=1x = 1 点可导,导数值为 4。

f+(1)=limx1+f(x)f(1)x1=limx1+4x31x1=4f_{+}^{\prime}(1)=\lim _{x \rightarrow 1^{+}} \frac{f(x)-f(1)}{x-1}=\lim _{x \rightarrow 1^{+}} \frac{4 x-3-1}{x-1}=4

所以, f(1)=4f^{\prime}(1)=4.

于是有

f(x)={1,x<0,4x,0<x<1,4,x1.f^{\prime}(x)= \begin{cases}1, & x<0, \\ 4x, & 0<x<1, \\ 4, & x \geqslant 1.\end{cases}

【评注】x=1x=1 处,f(x)f(x) 连续,且 limx1(2x21)=4\lim _{x \rightarrow 1^{-}}\left(2x^{2}-1\right)^{\prime}=4, limx1+(4x3)=4\lim _{x \rightarrow 1^{+}}\left(4x-3\right)^{\prime}=4,则 f(1)=4f^{\prime}(1)=4.


例 27

f(x)={x2cos1x,x0,0,x=0,f(x)= \begin{cases}x^{2} \cos \frac{1}{x}, & x \neq 0, \\ 0, & x=0,\end{cases}f(x)f^{\prime}(x).

【解】x0x \neq 0 时,

f(x)=(x2cos1x)=2xcos1xx2sin1x(1x2)f^{\prime}(x)=\left(x^{2} \cos \frac{1}{x}\right)^{\prime}=2x \cos \frac{1}{x}-x^{2} \sin \frac{1}{x} \cdot\left(-\frac{1}{x^{2}}\right) =2xcos1x+sin1x,=2x \cos \frac{1}{x}+\sin \frac{1}{x},

x=0x=0 时,

f(0)=limx0f(x)f(0)x0=limx0x2cos1xx=limx0xcos1x=0,f^{\prime}(0)=\lim _{x \rightarrow 0} \frac{f(x)-f(0)}{x-0}=\lim _{x \rightarrow 0} \frac{x^{2} \cos \frac{1}{x}}{x}=\lim _{x \rightarrow 0} x \cos \frac{1}{x}=0,

所以,

f(x)={2xcos1x+sin1x,x0,0,x=0.f^{\prime}(x)= \begin{cases}2x \cos \frac{1}{x}+\sin \frac{1}{x}, & x \neq 0, \\ 0, & x=0.\end{cases}

【评注】 因分段点 x=0x=0 的左右方函数表达式相同,因而在求 x=0x=0 处的导数时,不必分左、右导数.


9. 有关导数的重要结论

(1) 可导的偶函数的导数是奇函数.

即:若 f(x)f(x) 可导,且 f(x)f(x) 是偶函数,则 f(x)f^{\prime}(x) 是奇函数.

(2) 可导的奇函数的导数是偶函数.

即:若 f(x)f(x) 可导,且 f(x)f(x) 是奇函数,则 f(x)f^{\prime}(x) 是偶函数.

(3) 可导的周期函数的导数仍是周期函数,且周期不变.

即:若 f(x)f(x) 可导,且 f(x)f(x) 是以 TT 为周期的周期函数,则 f(x)f^{\prime}(x) 仍是周期为 TT 的周期函数.

【注】 以上结论利用奇偶函数、周期函数的定义及复合函数求导法则即可推出. 以 (1) 为例证明如下:

f(x)f(x) 为偶函数,则 f(x)=f(x)f(-x)=f(x),两边对 xx 求导得:

f(x)=f(x),-f^{\prime}(-x)=f^{\prime}(x),

f(x)=f(x)f^{\prime}(-x)=-f^{\prime}(x),则 f(x)f^{\prime}(x) 为奇函数.


例 28

f(x)f(x) 可导,且对于任意的 xx,都有 f(x)=f(x)f(-x)=f(x),若 f(x0)=k0f^{\prime}(-x_{0})=-k \neq 0,则 f(x0)=f^{\prime}(x_{0})=

(A) kk. \quad (B) k-k. \quad (C) 1k\frac{1}{k}. \quad (D) 1k-\frac{1}{k}.

【解】 由 f(x)=f(x)f(-x)=f(x)f(x)f(x) 为偶函数,则 f(x)f^{\prime}(x) 为奇函数.

所以,f(x0)=f(x0)=kf'(x_0) = -f'(-x_0) = k。故应选 (A)。


例 29

设函数 f(x)f(x) 为可导的奇函数,且曲线 y=f(x)y = f(x) 在点 (x0,f(x0))(x_0, f(x_0)) 处的法线与直线 2x+3y1=02x + 3y - 1 = 0 平行,则 f(x0)=f'(-x_0) = \underline{\quad}

【解】
由题意知,曲线 y=f(x)y = f(x) 在点 (x0,f(x0))(x_0, f(x_0)) 处的法线斜率为 23-\dfrac{2}{3}

从而切线斜率为 k=32k = \dfrac{3}{2},又切线斜率 k=f(x0)k = f'(x_0),即 f(x0)=32f'(x_0) = \dfrac{3}{2}

又因 f(x)f(x) 为奇函数,则 f(x)f'(x) 为偶函数,所以 f(x0)=f(x0)=32f'(-x_0) = f'(x_0) = \dfrac{3}{2}

故应填 32\dfrac{3}{2}


例 30 (1998,数三)设周期函数 f(x)f(x)(,+)(-\infty, +\infty) 内可导,周期为 4,

limx0f(1)f(1x)2x=1\lim_{x \to 0} \frac{f(1) - f(1-x)}{2x} = -1,

则曲线 y=f(x)y = f(x) 在点 (5,f(5))(5, f(5)) 处的切线斜率为

(A) 12\dfrac{1}{2}

(B) 00

(C) 1-1

(D) 2-2

【解】
由导数定义知:

limx0f(1)f(1x)2x=12limx0f(1x)f(1)x=12f(1)\lim_{x \to 0} \frac{f(1) - f(1-x)}{2x} = \frac{1}{2} \lim_{x \to 0} \frac{f(1-x) - f(1)}{-x} = \frac{1}{2} f'(1)

12f(1)=1\frac{1}{2} f'(1) = -1,

所以

f(1)=2f'(1) = -2。

又因为 f(x)f(x) 是以 4 为周期的周期函数,
f(x)f'(x) 也是周期函数,周期为 4,
所以

f(5)=f(1)=2f'(5) = f'(1) = -2。

因此,曲线 y=f(x)y = f(x) 在点 (5,f(5))(5, f(5)) 处的切线斜率为

k=f(5)=2k = f'(5) = -2。

故应选 (D)。

Last updated on